Yılbaşı (Aylak Adam'dan)

YILBAŞI

Yusuf ATILGAN

(Aylak Adam - 1959)

Dışarda çiğnenmemiş kar, üstüne bastıkça gıcırdıyordu. Kitapçının köşesinden tenha caddeye dönerken içinde bir boşluk vardı. Saatine baktı: ona geliyordu. “Nereye gideceğim? Keşke polis kuşkulanıp karakola götürseydi beni. Değişik bir gece olurdu. Belki onu da bulup getirirlerdi. Birlikte çıkardık. Sonra, sıkıntı. O bitti. Haşet’te kitap arayacağım. Niye koşuyorsun? Davete geç mi kaldınız? Her zaman geç kalanlar bulunur. Hindi dolması daha bitmemiştir. Bu gece insanların hindi yemesi gerekir. Bulamayanlar üzülür. Yılbaşı hindisi… ooo! Eğlenmek de zorunludur bu gece. Sinemalar, tiyatrolar, barlar doludur. Evlerde toplantılar vardır. Küçük bir toplantı demişti avukat. Göz kırpmıştı. ‘Neydi o yılbaşı donattığımız masa. Şu Mehmet bey ne şakacı adam. Kırdı geçirdi bizi… Ama karısı… Sorma kardeş.’ Küçük kumarlarımız vardır. On kuruşluk tombalalar. Şimdi kim bilir kaç evde, kim bilir kaç kadının ‘aman ayol, bu ne kötü şans böyle’ sözüne karşılık kim bilir kaç erkek  ‘üzülmeyin; kumarda kaybeden aşkta kazanır’ diyordur. Kim bilir kaç erkek de acele edip bu sözü ondan önce söyleyemediler diye onu kıskanıyordur. Biliyorum sizi. Küçük sürtünmelerle yetinirsiniz. Büyüklerinden korkarsınız. Akşamları elinizde paketlerle dönersiniz. Sizi bekleyenler vardır. Rahatsınız. Hem ne kolay rahatlıyorsunuz. İçinizde boşluklar yok. Neden ben de sizin gibi olamıyorum? Bir ben miyim düşünen? Bir ben miyim yalnız?” yanından geçen kadına döndü:
- Merhaba, dedi.

Der demez pişman oldu. Kadın durmuş ona bakıyordu. Sol elini cebinden çıkarıp kulağını kaşıdı. Kadın,
- Sizi tanımıyorum, dedi.

Buna verilecek karşılık belliydi:  “Öyleyse tanışalım” deyip kadının koluna girmesi, “Ne soğuk. Sıcak bir yere girip bir şeyler içsek” demesi gerekiyordu. Kolaylıklardı bunlar. Kadın bunları bekliyordu ondan. Oysa;
- Ben de, dedi.

Ellerimde Bir Demet Karanfil

ELLERİMDE BİR DEMET KARANFİL

Her sabah

Hayatın alışkanlıklarına karşı durarak

En yakın ve uzak mesafeleri

Birlikte tarayarak

Başlarız güne

Aşk ve ölüm iki yanımızda durur

Birlikte ve içiçe yürürler hayatın yokuşlarında

Biri sonsuza kadar alıngan

Diğeri cesur

Sen meydanlarda büyümüş çocuk

Caddelerde ve sokaklarda

Her söze açık

Bir yapraktın belki

Esen rüzgarlarca kımıldayan

Hava kararır ve gökyüzü

Bütün yükünü boşaltırken üstümüze

Unutulmuş bir zamandan

Sesler ve sözler hatırlatan ellerinle

Dikkatli ve tedirgin basıyorsun hayatın tuşlarına

Sen hangi aşkları içinde taşıdın da

Şimdi ölümün

Yorgun tayını gözlüyorsun

Kalabalıklardaydın sen

Dudaklarında

Başkaları için

Sana ait olmayan

Tebessüm provaları yaparken

Ben seni

Meydanlardan kitaplara çağırdım

Antenler telefonlar zincirler tükenip biterken

Toplu sesler çıkardım içimden

Dağlarda yankılandı

Meydanlarda uğuldadı da

Sen duymadın

Sanki biz göçebeydik

O insan bu insan

Hepsinin içinden geçtik

Duymadılar

Şimdi bize sunulan yırtık resimler

Ve parçalanmış binlerce hayat

Çok alıngan bir çocuk oluyor gökyüzü

Dokunsan ağlayacak

Kadınların

Bir mendilde kalıyor gözyaşları

Sokaklar

Bizden daha özgür ve telaşlı

Bense

Herşeye rağmen

Ve herkese aykırı

Ellerimde bir demet karanfil

Yine sana geliyorum

Mustafa ÖZÇELİK

Aralık Günleri İçin Bir Aşk Denemesi

ARALIK GÜNLERİ İÇİN BİR AŞK DENEMESİ

Aşk bu

Kanatları yıldırımlanmış katı boğalar

Ateşin saydam gövdesini kırarak

Yatarak hayat dolu sarnıçların karnına

Sıkı sıkıya kapalı sivri ve kıvrak gaga

Delip geçecek dalıp yeryüzünü

Bak istersen avuçlarıma

Küçük parmağın hizasında o derin havzada

Göğüs göğüse iken ikimize

İki ayrı kadeh gibi doldurulmuş yudum kat'i

Sesin

Sırrım

Gözüm palaspandıras çehremde

Aşk bu

Çölün sarı sofrasında atlılar

Hepsinde

Gererken parçalanan elimde

Çelik yay parçaları

Ağızlarımız kum rüzgarlarıyla yanık

Yiyip içmezik acıkmazık

:Başkanları

Uyutmasın vahalar diye

Koynuna doldurmuş yılanları:

/çocuk

Bir tane.Dayanmış yanağını cama

Karşı evin balkonuna bakıyor

Orada bir çocuk

Tutunmuş demirlere../

İki kadeh arasında ufak kara nehrim

Beni senden bölen. Suyu yakut de ki kafur

Çölün arı çehrenin gamsız ölümün uzakça olduğu bir demde

Diz çökeyim söyle

Tahtın nerede

Bende kaynayan sende kaynak

Tıpatıp iki kristal küre

Aramızda ceylanımsı bir sıçrama

Çalkalanır sonsuzca.Şöyle irice

Bir kelime bul ok atsın döş kemiğime

Öfkemi iyi belesin öfken

Aşk duraksar ve yara alır

Uçak çelik rengi göğü sesiyle sokunca

Alçalarak yemyeşil ekinlerin arasına

Kuru ekmek yiyen üzgün köylüleri bombalamaya

İlkin küçük nir göl kan dolu ağzı

/hava nasıl da yeşil/

Su mu yoksa o katı ışık mı yanakların taşıdığı

Nilüferler istekler koca bir dev

Aşk bu çiğnenmiş kırbaçlanmış alta alınmış

Tanıyıp tutunacak bir insan arayan

Gördükçe çelik kazanlarının iç kaynamasını

Kaliforniya'daki silah fabrikalarını

/Doların egemenliği halkın refahı:

Depolar boşalmalı/

Aşk aşk bir şehir harabesi daha kazandın

Kurşun kanatları gergin

Fosforlu mermiler yine taze

Yıldırımlanmış boğalar

Havanın katı gövdesini kırarak

Yararak hayat dolu sevdanın karnını

Pilot ağzı zehirli bir dil

Kentelenmiş çeneler arasından

Gözler ovaya başını çıkaran insanları

Haydi aşk aşk

De ki dağları delerim senin için

Yıldızlar yakarışlar açık kartlar

Ve haydi hoşçakal

Kilimin üstünde

Bir ampül

Bir kırbaç bir ayakkabı

Cahit ZARİFOĞLU

Kar Şiiri

KAR ŞİİRİ

Karın yağdığını görünce

Kar tutan toprağı anlayacaksın

Toprakta bir karış karı görünce

Kar içinde yanan karı anlayacaksın

Allah kar gibi gökten yağınca

Karlar sıcak sıcak saçlarına değince

Başını önüne eğince

Benim bu şiirimi anlayacaksın

Bu adam o adam gelip gider

Senin ellerinde rüyam gelip gider

Her affın içinde bir intikam gelip gider

Bu şiirimi anlayınca beni anlayacaksın

Ben bu şiiri yazdım aşkın çeşidi

Öyle kar yağdı ki elim üşüdü

Ruhum seni düşününce ışıdı

Her şeyi beni anlayınca anlayacaksın

Sezai KARAKOÇ

(1953)

"Bozkırkurdu"ndan

"BOZKIRKURDU"NDAN

Hermann Hesse

(YKY, 11.Baskı - Çeviren: Kâmuran Şipal)

Harry gibi okumuş ve akıllı birinin kendine "bozkırkurdu" gözüyle bakabilmesi, yaşamının zengin ve karmaşık yapısını böyle yalın, böyle vahşi, böyle ilkel biçimde dile getirebileceğine inanması bizi şaşırtmamalıdır. İnsan yüksek düzeyde bir düşünme yeteneğiyle donatılmış değildir. En aydın ve okumuş kişi bile gerek dünyayı, gerek kendini her zaman pek nahif, basite indirgeyen ve aldatıcı formüllerin gözlüğüyle görür, özellikle de kendisi için yapar bunu; çünkü bütün insanlarda, doğarken yanlarında getirdikleri, düpedüz zorlayıcı nitelikte bir gereksinim yaşar; buna göre herkes kendi ben'ini bütünlük içinde tasarlar. Söz konusu kuruntu sık sık ağır bir sarsıntı geçirse de, her vakit yine toparlar kendini, eski sağlamlığına kavuşur. Karşısında oturan katilin gözlerinin içine bakan ve bir an onun kendi sesiyle konuştuğunu sanan, katilin tüm duygu, hüner ve becerilerini kendi içinde keşfeden bir yargıç bir an sonra yine eski kişisel bütünlüğüne döner, yargıç olur yeniden, sıçradığı gibi kendi hayalî ben'inin kabuğu içine çekilir, görevini yapıp sanığı ölüme mahkûm eder. İçlerinde pek çok parçadan kotarıldıkları sezgisi beliren ve kişiliklerinin bir bütünlük taşıdığı kuruntusunu her dâhi gibi aşarak pek çok ben'den bir çıkın oluşturduklarını duyumsayan kişiler bunu açığa vurmaya görsün, hemen çoğunluk kendilerini deliğe tıkacak, bilimi yardıma çağırıp onlara şizofren damgasını vuracak ve böylelikle insanlığın üzerine kol kanat gererek onun söz konusu talihsiz kişilerin ağzından gerçeğin sesini işitmesinin önüne geçecektir.

"Aylak Adam"dan...

Aylak Adam romanının giriş bölümü...

"AYLAK ADAM"DAN...

Yusuf ATILGAN

(1959)

"Mufassal kıssa başlarsın garip efsane söylersin" (Bakî)

Birden kaldırımlardan taşan kalabalıkta onun da olabileceği aklıma geldi. İçimdeki sıkıntı eridi. (Bu sıkıntı garsonun yüzündendi. Öyle sanıyordum. Paltomu tutarken yüzünü görmüştüm: Gülmekten değil sırıtmaktan kırışmış, gözleri, ne derler, sırnaşık mı, yok yılışıktı. Para versem eli elime yapışacaktı. Vermedim.) Çevreme ilgiyle baktım. Erkekler yeni tıraş olmuşlar, kadınlar yeni boyanmışlardı. Yüzleri tasasızdı. Caminin dirseğindeki bacakları kesik dilenci, soğuktan morarmış, çorapsız gazeteci çocuk bile öyleydiler. Sanki onu tanıyormuşum, görsem bilecekmişim gibi bakıyordum geçenlere. Bu gece bencildim. Kendi kendime kızdım. Oysa onu bu caddeye pek seyrek gönderirdim: Binde bir, güzel bir filmi görsün diye. Önlerde bir yere oturur, yanağı avcuna dayalı filmi seyreder, tam beni düşünmesini istediğim zaman beni düşünürdü. Film bitince eve yürüyerek dönerdi.

Kalabalıkla ilgim kesiliverdi. Yine lök gibi oturdu içime o deminki sıkıntı. Bu kere garsonun yüzünden değildi. Biliyordum. İlerde locaları derin sinemanın önünde müşteri beklediğini bildiğim şaşı kadının bende uyandıracağı tiksintiyle karışık acımayı düşünür düşünmez döndüğüm yan sokakta -o geceki sokaktı bu- bir yaralı kendine güven duygusuyla ağırlaşmış olarak geldi. Bir ay önce biri siyah bıyıklı iki terziden -niye terzi? Bilmiyorum- dayak yediğim gece de aynı sebepten aynı sokağa dönmüştüm. Belki bir ek-sebep de vardı. Ona bir yardımda bulunmam gerektiği, bu yardımın onun iş gururunu incitmemesi bahanesinin ardında gizli, o derin localardan birine onunla girmek isteğinden korkuyordum. Şaşı kadın karmaşık yollardan bana Zehra Teyzemi getiriyordu. Dizinde yatarken yalnız benim bildiğim kokuyla dolu, kimi duran, kimi kıpırdayan dudaklarına bakardım. Arada eğilir, ben büyük, inanılmaz bir şeyler olacağını beklerken salt burnumun ucunu öperdi. Yüzü bana inerken gözleri şaşılaşırdı.

Bir ay önce yediğim dayağı hak etmemiştim ben. Beş gün çenem sarılı -sanki bazı insanlara kendimce bir iş uydurup her sefer yanılmamışım gibi- Beyoğlu'ndaki terzi dükkânlarını dolaşmıştım. Uykulu sokakta beni çökerttikleri yer lambalardan uzak değilmiş, birinin kara bıyıklı olduğundan başka şeyler de biliyormuşum gibi arıyordum onları. Kimse anlamıyordu. Sadık bile, "- Bulacaksın da ne olacak?" diyordu. “-Anlatacam yahu. Haksız olduklarını söyleyecem. Yanlarındaki üçüncü kişiye yapmak istediklerinin umurumda olmadığını, (-Olmaz, eve gidecem ben, demişti üçüncüsü) orada durduysam salt merak ettiğimden durduğumu söyleyecem. O iki terziye..." "- Niye terzi?" "- Bilmiyorum. O iki terziye beni dövmekle haksızlık yaptıklarını anlatacam." "-Sonra? " "-Sonu oradaki duruma bağlı." Sadık başını sallıyor, gülüyordu. Onları aramam gerektiğini anlamıyordu. Beş gün sonra suratım iyileşip sargı atılınca aramayı bıraktım.

Sonra o Rum kızını öptüm. Harbiye'ye yakın caddenin ortası tenhaydı. İki kişiydiler; kolkola gülüşerek gidiyorlardı. Yanımdan geçerlerken benden yana olanı tuttum, öptüm. Yüzü soğuktu. Bağrıştılar. Öteki, “-Terbiyesiz, pis sarhoş” dedi. Kafamı hınçla geriye attım gülerken. Gittiler. Ne yamansınız dökme kalıplarınızla; bir şeyi onlara uydurmada rahat edemezsiniz. Oysa ben sarhoş falan değildim. Bir bardak şarap içmiştim yemekte. Hem onu öpmemiştim ki soluğumda şarap kokusu duysun. Bir sigara yaktım, yürüdüm.

Hol sıcaktı. Paltomu çıkarırken kaç kere beni yeniden sokağa uğratan o bildik düşünce geldi kafama takıldı. Öptüğüm kız bir şey dememişti. Yoksa o muydu? Niye gitmedim ardından? Ötekini kovup ona konuşmak için döndüğüm zaman, "Sus, biliyorum" diyecekti. Bir haftadır bana akşam yemeklerini aynı lokantada yedirten düşünceydi bu. O geceki kadında oraya uymayan bir şeyler vardı. Yemek yiyenlerin, eşyanın ötesindeydi. Kalktığı zaman garson pilavımı getiriyordu. Kalkmamıştım; başka gece kalkacaktım. Kadın gidince bir yarı-bilginin üzüntüsü geldi bana: başka gece yoktu. Gelmiyordu. Bu gece de gelmedi. Belki garsonun yüzünü benden bir hafta önce görmüştü.

Sedire oturup radyoyu açtım. Piyano dinlemek istiyordum ama yoktu. Sanki bütün dünya konuşuyor, dans ediyor, operaya gidiyordu.

Şu kutunun içinde bana piyano çalacak birini bulamıyordum. Yalnızdım. Kapadım kalktım. Duvarda "İkindi kahvaltısı" asılıydı: Yapma ışıkta bozluğu daha bir boz, kahredici. Masanın üstünde sigara küllüğü vardı. Biçimsiz. Kim koymuş onu kitapların önüne? Kaptığım gibi pencereden sokağa fırlattım. Kapalıymış, cam kırıldı. Karşı apartmanın yüzünde bir perde kalktı; bir kadın kımıldamadan sokağa baktı. Yoksa o mu? Perde indi. Yoksa her şey ben olmadığım zaman, benim olmadığım yerlerde mi oluyordu?

Kaptan III

KAPTAN III

yalın kılıç bir kasım sabahını paris’te yaşadım

sokaklarda sonbahar şiirleri salkım salkım

faubourg saint-denis’de işte yine pazar kurulmuş

beş franga çorba içtiğimiz julien’in kapısı önünde

kırmızı ve siyah ve sarı saçlı bir kadın durmuş

muzaffer patatesler satıyor üç renkli neşesi içinde

camların arkasında ekmekçi kızlar mavi beyaz

raflarda uzun uzun herifler gibi taze ekmekler

üstüne bir yağmur yağdırmak hevesi uyanır içinde

ben bu mısraları yazarım tout-va-bien kahvesinde

concorde’da bütün fıskiyeler birden ayaklanacak

gri bir demir gibi ensende hissedeceksin ebemkuşağını

paris’in göklerinden uzanıp bir yıldız kopardım

kırmızı bir karanfilmiş gibi yıldızı saçlarına taktım

on beş dakika sonra bordeux’ya bir tren kalkacak

garın merdivenlerinde benim için ağlayacaksın

ellerim yağmura açılmış sakallarım ıslak

ben ki cehennemde bir allah gibi yalnızım

st-vincent de paul kilisesi benim otelin arkasına düşer

saat kulesi her gece uyur uykumdan uyandırıyor

her seferinde seni tekrar bordeaux’ya yolcu ediyorum

saadetin ıstırap çekmek olduğunu ben keşfettim

çarmıhta bir isa gibi ben ıstırap çektim

bir sulfat acılığı sinerse parmaklarına şiirlerimden

gözyaşları sinerse eğer küstahça kafiyeli

anla ki ölümle hayat arasında zaman gibi mesudum

kendimi öldürecek haldeyim seni öldürecek saadetimden

dona-maria! bir kahvede isyan halinde bulduğum

çekik gözleriyle ermenice küfürler yazıp çizen çocuk

sen! bordeaux’ya yorgun bir flamingo gibi yolladığım

geceleri benim için dua etmelisiniz

renault’daki grevciler toptan sokağa atıldılar

paris’in duvarlarını boydan boya afişler kapladı

seni hatırladıkça bir kadeh armagnac içerim

armagnac demek yirmi beş damla gözyaşı demekmiş

demek her akşam yirmi beş damla gözyaşı içerim

senin dağlardan ve sarhoşlardan korktuğunu bilirim

ben sarhoş olduğum zaman korkmuyorsun hiç korkmuyorsun

gözlüklerim kırılmasın diye sakladığını bilirim

kalbim bakır bir mangır gibi boynuma asılmış

ondan kurtulmak için sürgünlere gitmeye razıyım

nehir gemilerinde muçoluk etmeye ölmeye

seni terk etmeye razıyım parasız pulsuz çekip gitmeye

kur’andaki bütün belalara tevrattaki bütün belalara

ibranice öğrenmeye razıyım hapis yatmaya

kalbim yüzünden madem ki ellerimi parçaladım

kalemimi kırdım hayatımı çiğnedim ağladım

madem ki en büyük düşmanım kalbim benim kendimim

onu inkar ediyorum kalbimi inkar ediyorum

geceleri benim için dua etmelisiniz

üçüncü paralelde eski bir dünya gibi batacağım

malgaş halkı birkaç yüzyıl hikâyemi anlatacak

attilâ ilhan

Gün Kavuşsun Diyerek

Sonbahar dinerken...

GÜN KAVUŞSUN DİYEREK

gün kavuşsun diyerek diniyormuş, anladık

yüzümüze ham güller bulaştıran sonbahar

ne de ince yaralı, ne çapkınca ayrıldık:

suda bir kalem gibi kırdı bizi intihar!

âh, neyi diriltirdi avucunu hohlayışın,

neleri kıracaktın sütkesiği dişinde!

bulurdu beni oysa ıpıssız ağlayışın,

bir şahmaran uyurdu sevgilim deyişinde...

yaşamak böyle soğuk ve böyle çürümüşken

yetmiyor aynaların fısıldadığı masal!

gel omzuna abanmış yaralarla övüngen,

gel içimde biriken encamını geri al!

bir ak dalga geçseydi bu kırmızı limandan

-yeşil sular üstünde seni getiren gemi-

mor ipekler çekerdim ay'la senin arandan,

gümüşlere sarardım kırılgan ellerini;

benim bir tek ölümüm yetseydi çağırmaya

ey çaresiz bakışlı, ey zıpkın gözlü, seni!

Süleyman ÇOBANOĞLU

[İktibas] Çıkarlarını Düşünmeyenler

ÇIKARLARINI DÜŞÜNMEYENLER

Oğuz ATAY

(Tutunamayanlar, 1970)

...Çıkarlarını düşünmeyenler unutulacaktır. Her olayda bir kenara çekilenler gerçekten de bir kenarda kalacaklardır. Yaptıkları işlerin gizli kalmasını isteyenler, bunda başarıya ulaşacaklardır. Kimse, onların varlığıyla tedirgin olmayacaktır. Bir gün öldükleri zaman, arkalarında küçük bir iz, bir anı, bir gözyaşı, bir eser bırakmadan yok olacaklardır. Gazetedeki ölüm ilanı bile, yedinci sayfada bir kenarda kalacak, kimsenin gözüne çarpmayacaktır. Hayattan çıkarı olmayanların, ölümden de çıkarı olmayacaktır. Ölüm bile onların adlarını duyurmaya yetmeyecektir. Herkesin mezarında güller ve menekşeler büyürken, onların mezarlarını otlar bürüyecektir. Mezarları bir kenarda kalmasa bile, büyük ve muhteşem anıtların arasına sıkışıp kaybolacaktır. Cennet’teki muhallebicide de garson onlarla ilgilenmeyecektir. Ağız tadıyla bir keşkül yiyemeden masadan kalkacaklardır. Hayattan çıkarı olmayanların hayatı, çıkmaza sürüklenecektir. Kendini beğenmişliğin cezasını daha bu dünyadan çekmeye başlayacaklardır. Sıkıntılarını kimseyle paylaşmasını bilmedikleri için, yalnız başlarına ıstırap çekeceklerdir. Duygu alışverişinden nasipleri olmayacaktır. Duygusuz, hareketsiz, tatsız bir hayat yaşadıkları sanılacaktır. Çektikleri acılarla, yüzlerinin buruşmasına, saçlarının beyazlaşmasına izin verilmeyecektir. Güldükleri zaman sevinçli, ağladıkları zaman kederli oldukları sanılacaktır. Hayattan çıkarları olmadığı da asla kabul edilmeyecektir. Böyle bir yanlışlığa düşülmeyecektir. Aslında, hayattan çıkarları olduğu ispat edilecektir, çıkarlarını korumak için canları çıktığı halde, bunu beceremedikleri için, çıkarlarıyokmuşdabirşeybeklemiyormuşçasınagillerden göründükleri yüzlerine vurulacaktır. Onlar da bu saldırılara bir karşılık bulamayacaklardır. Kendilerini yokladıkları zaman, bütün ileri sürülenlerin gerçek olduğunu, hayatlarını boş yere harcadıklarını, ne yazık ki artık çok geç kaldıklarını onlar da açık ve seçik olarak göreceklerdir. İşte o anda dahi, delice bir harekette bulunmalarına, anlamsız bir hayatı anlamlı bir şekilde bitirmelerine göz yumulmayacaktır. Kendilerini öldüremeyeceklerdir. Onlara anlatılacaktır ki, böyle bir davranış bütün yaşamlarıyla çelişki içindedir, gerçekle ilgisi yoktur: kendilerini öldürürlerse, onlar hakkında varılan isabetli yargıları çürütmek için gene boş bir çaba göstermiş olurlar. Bu hiçbir şeyi değiştirmez. Onlar, bu rezilliğe de katlanarak sürünmeye devam edeceklerdir. Hayatlarıyla yanlış olanların ölümleriyle doğru olmalarına imkan var mıdır? Hayattan çıkarı olmamak, hem Tanrı’nın hem de insanların gözlerinde affedilmez bir suçtur; gelişip yayılmaması için gerekli her türlü tedbir alınacaktır. Bütün Tarih, bütün İktisat, bütün Sosyoloji, bütün Psikoloji, kısaca bütün -lojiler, hayatın çıkarcılığa dayandığını göstermek için yırtınacaklardır, yırtınmalıdırlar. "Ben çıkarıma bakarım" diyeceksiniz, bunun için "babamı bile tanımam" diyeceksiniz. Kimseyi tanımayacaksınız; hele hayattan çıkarı olmayanları hiç!

[İktibas] Unutulan

UNUTULAN

Oğuz ATAY

(Korkuyu Beklerken, 1973)

"Ben tavan arasındayım sevgilim!" diye bağırdı delikten aşağı doğru. "Eski kitaplar bugünlerde çok para ediyor. Bir bakmak istiyorum onlara." Son sözlerimi duydu mu? "Orası çok karanlıktır; dur, sana bir fener vereyim." İyi. Durgun bir gün. Bütün hayatım boyunca sürekli bir ilgi aradığımı söylerdi birisi bana. Gülümsediğimi gösteren bir ayna olsaydı; biraz da ışık. "Bir yerini kırarsın karanlıkta." Delikten yukarı doğru bir el feneri uzandı. Fenerli elin ucundaki ışık, rastgele önemsiz bir köşeyi aydınlattı; bu eli okşadı. El kayboldu. Ne düşünüyor acaba? Gülümsedi: Yine mi düşünüyor?

Yıllardır bu tozlu, örümcekli karanlığa çıkmamıştı. Işığı gören bazı böcekler kaçıştılar. Korku; fakat yararlı olacağını düşünmek kuvvetlendirdi onu. Belki de hiçbir şey söylemeden başarmalıydım bu işi. Benden bir karşılık beklemiyor. Ona yardım etmek mi bu? Bilmiyorum, bazen karıştırıyorum; özellikle, başımda uğultular olduğu zamanlar. Onun gibi düşünmeyi bilmek isterdim. Bana belli etmemeye çalışarak izliyor beni. Çekiniyor. Acele etmeliyim öyleyse. Feneri yakın bir yer tuttu; annesiyle babasının resimleri. Aralarında eski bir ayakkabı torbası, kırık birkaç lamba. Neden hiç sevmediler birbirlerini? Ölecekler diye öylesine korkmuştum ki. Torbayı karıştırdı: Tuvaletle gittiğim ilk baloda giymiştim bunları. Her gece biriyle dışarı çıkardım, dans etmek için Aman Allahım! Nasıl yapmışım bunu? Ellerinin tozunu elbisenin üstüne sildi. Mor ayakkabılarına baktı: Buruşmuşlar, küflenmişler. Sol ayağına giydi birini: Ölçülerin hiç değişmemiş. Utandı, yine de çıkaramadı ayağından. Topallayarak bir iki adım attı. Sonra resimlere yaklaştı, diz çöktü, yan yana getirdi onları. Dirseğiyle tozlarını sildi biraz. Beni de kendilerini de anlamadılar. Ne kadar ağlamıştım. Aşağıda onlara bir yer bulabilir miyim? Koridorda sandık odasında... Saçmalıyorum. Onları unutmadım, onları unutmadım. Babasının yüzünde gururlu bir somurtkanlık vardı. Aynı duvara asamam onları. Evin düzenini hızla gözünün önünden geçirdi. Yan yana olmak istemezlerdi; mezarda bile. Resimlerden birini aldı; feneri yere bırakmıştı, hangi resmi aldığını bilemedi. Yüksekçe bir yere koydu onu. Biraz telaşlanmıştı; dizini bir tahtaya çarptı. Sendeledi, yere düştü; hafif bir düşüş. Kalkmaya cesaret edemedi; emekleyerek fenerin yanına gitti. Bir torba daha. Boşalttı: Eski fotoğraflar! Amacından uzaklaşıyordu. Bana baskı yaptığını düşünmemeliyim. Yüzüne karşı söylesem bile, içimden geçirmemeliyim bunu. Aceleyle resimleri yere yaydı, el fenerini dolaştırdı tozlu karartılar üzerinde. Başka bir eve çıkmış olabilirdim, bir daha hiç görmeyeceğim birine bırakmış olabilirdim bütün bunları. Resimleri karıştırdı: Ne kadar çok resim çektirmişim yarabbi! Çoğu da iyi çıkmamış. Gülümsedi: O zamanlar ne kadar uzunmuş etekler! Çirkin bir uzunluk. Duruşlar da gülünç. Kim bilir hangi filmden? Arkamı dönüp yürüyormuş gibi yapmışım da birden başımı çevirmişim. Kime bakmışım acaba? Aynı elbiseyle bir resim daha. Yanımda biri var. Resim çok tozlanmıştı. Tozlu da olsa tanıyor insan kendini. Parmağını ıslattı diliyle; tozlar önce çamur oldu, sonra... İlk kocasının gülümseyen yüzünü gördü parmağının ucunda. Aman yarabbi! Bir zamanlar evliydim ben de... Sonra yine evliydim. İnsan bir günde varamıyor bir yere, ne yapalım? Nereye? Tanımlayamadığım, bir ad veremediğim duygular yüzünden ne kadar üzülmüştük. Eğildi, bir avuç resim aldı yerden: Bu resim çekilmeden önce, nasıl hiç yoktan bir mesele çıkarmıştım, sonra da yürüyüp gitmiştim. Sonra ne olmuştu? Sonra... Buradasın ya... bu evde. Demek sonra hiçbir şey olmadı onunla ilgili. Ne kötü, ne de iyi bir şey: demek ki hiçbir şey. Ama bunu hissetmedim; geçişler öyle sezdirmeden oldu ki... Hayır, düşüncelerin karıştı; basit anlamıyla sözlerin... Bununla ne ilgisi var? Fakat ben... ondan kaçarken, nasıl oldu da birden başımı çevirip bu resmi çektirdim. Hep böyle mi durdum resimlerde? Yüksekçe bir yere oturdu, başını ellerinin arasına alıp düşünmeye başladı. Onun da yüzü kim bilir nasıldı? Herhalde ben suçluyum, resim çekilirken değil... belki o sırada haklıydım, muhakkak haklıydım. Çok daha önce... çok daha önce...

Bir an önce kitaplara ulaşmak istedi, geriye doğru bu sonsuz yolculuk bitsin istedi. Eski balo ayakkabısını ayağından çıkarmaya çalıştı. Sonra arkası kapalı yumuşak terliklerini bulamadı bir türlü. Sendeleyerek el fenerine doğru yürüdü. İlerdeki köşede olmalıydı kitap sandığı. Fakat orada kitap sandığına benzemeyen karanlık çıkıntılar vardı. Feneri bu garip yığına doğru tuttu. Korkuyla geri çekildi: Biri vardı orda, oturan biri. Feneri alıp bütün gücüyle deliğe kaçmak istedi, kımıldayamadı. Korkusuna rağmen fenerle birlikte, ona yaklaştı. Ne yapmışsa korkusuna rağmen yapmıştı hayatı boyunca. Yoksa çoktan kaybolup gitmişti. Feneri onun yüzüne tuttu: Aman Allahım! Eski sevgilisi yatıyordu yerde. Tozlanmış, örümcek bağlamış; tavan arasındaki her şey gibi. Kitap sandığına ve resim tahtalarına örümcek ağlarıyla tutturulmuş eski bir heykel gibi. Sağ kolu bir masanın kenarına dayalı; parmakları kalem tutar gibi aşağı ayrılmış, boşlukta. Dizleri titredi, dişleri birbirine çarptı, ayağının altından kayıp gitti döşeme; kayarken de ayağına çarpan resim masası devrildi. Kol yine boşlukta kaldı: Örümcek ağlarıyla tavana tutturulmuştu. Bu eliyle ne yapmak istedi? Bir şeyler mi yazmaya çalıştı? Ne yazık, hiçbir zaman bilemeyeceğim. Sol eli yerdeydi, bir tabanca tutuyordu. Ah! Kendini mi öldürdü yoksa? Olamaz! Bir şey yapsaydı ben bilirdim; her şeyi söylerdi bana. Öyle konuşmuştuk. Beni bırakmazdı yalnız başıma.

Sonra hatırladı: Bir gün tavan arasına çıkmıştı eski sevgilisi, şiddetli bir kavgadan sonra. İkisinin de, artık dayanamıyorum, dediği bir gün. Ayrıntıları bulmaya çalıştı: Belki de büyük bir tartışma olmamıştı. Biraz kavgalıydılar galiba. Gülümsedi. Bu biraz sözüne kızardı. Onu tavan arasında bırakıp sokağa fırlamıştı. Öleceğini hissediyordu. Peki ama neden? Bilmiyordu; duygunun şiddeti kalmıştı aklında sadece. Sonra 'onu' görmüştü sokakta: Bütün mutsuzluğuna, kendini zayıf hissetmesine, ölmek istemesine rağmen 'onun' gözlerindeki ilgiyi, insanı alıp götüren başkalığı fark etmişti nedense. O gün eve yalnız dönmüştü tabii. Ne kadar daha çok gün eve yalnız döndüm ondan sonra da. Şimdi karşımda konuşsaydı. 'Ne kadar daha çok' olur mu? Deseydi. Titreyen dizlerinin üstüne çöktü, el fenerini tuttu onun yüzüne: Gözleri açıktı, canlıydı. Bakamadı, başını karanlığa çevirdi. Sonra baktı yine; onu, ölüm kalım meselelerinde yalnız bırakmayan gücünden yararlandı yine. Hiç bozulmamış; geç kalmasaydım böyle olmazdı belki. Üzüldü. Fakat hiç değişmemiş; son gördüğüm gibi, gözleri bile açık. Yalnız, gözlerin bu canlılığında bir başkalık var: Her şeyi bildiği halde duygulanamayan bir ifade. Görünüşüme bakma, içim öldü artık diye korkuturdu beni. İnanmazdım. Öyle şeyler bulup söylerdi ki öldüğü halde. Belki beni izliyor yine. Yerini değiştirdi. Benimle ilgili değilsin diyerek üzerdim onu. Hayır bakmıyor bana. Belki de düşünüyor. Birden konuşmaya başlardı. Bütün bunları ne zaman düşünüyorsun diye sorardım ona.

Ne zaman düşündüğünü bir türlü göremiyorum. Hayır, gerçekten ölmedi; çünkü ben yaşayamazdım ölseydi. Bunu biliyordu. Bu kadar yakınımda olduğunu bilmiyordum ama sen bir yerde var olursan yaşayabilirim ancak demiştim. Nasıl olursan ol, var olduğunu bilmek bana yeter demiştim. Bunu kavgadan çok önce söylemiştim ama çalışmamızın hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini biliyordu. Sonra onu bir süre görmek istemediğim halde, onun orada olduğunu bildiğim halde, tavan arasına bir türlü çıkamadığım halde onu düşündüğümü, onsuz yaşayamayacağımı biliyordu. Sonra neden aramadım? Bir türlü fırsat olmadı; her an onu düşündüğüm halde hep bir engel çıktı. Aşağıda yeni sesler, yeni gürültüler duyduğu için inmedi bir süre herhalde. Oysa biliyordu: Aramızda, hiçbir yeni varlığın önemi yoktu; konuşmuştuk bütün bunları. Ben de onun inmesini beklemiş olmalıyım. Beni üzmek için inmediğini düşündüm önceleri. Sonra... Bir türlü olmadı işte. Çıkamadım: Gelenler, gidenler, geçim sıkıntısı, yemek, bulaşık, evin temizliği 'onun' bakımı (çocuk gibiydi, kendisine bakmasını bilmiyordu), babamla annemin ölümü, bir şeyler yapma telaşı, önümde hep yapılması gereken işlerin yığılması. Orada tavan arasında olduğunu unuttum sonunda. (Onu unutmadım tabii). Ne bileyim, daha mutsuz insanlar vardı; onlarla uğraştım. Tavan arasında bu kadar kalacağını da düşünemedim herhalde. Bir yolunu bulup gitmiştir diye düşündüm. Başka nasıl düşünebilirdim? Yaşamam için, onun her an var olması gerekliydi. Başka türlü hissetseydim, ölmüştüm şimdi. Ayrıca, kaç kere tavan arasına çıkmayı içimden geçirdim. Hele kendini öldürdüğünü duysaydım, muhakkak çıkardım. Dargın olduğumuza filan bakmazdım.

Duydum mu yoksa? Bir keresinde yukarıda bir gürültü olmuştu galiba, rüzgar bir kapıyı çarptı sanmıştım. Fakat nasıl olur? Onun tavan arasına çıkmasından günlerce sonra duymuştum bu sesi. Ve ben günlerce bir köşeye büzülüp kalmıştım. Hiçbir yere çıkamamıştım. Ateş etmişti demek. Yoksa kalbine... Titreyerek eğildi: Kalbine bakmalıyım. Elbisesinin sol yanı çürümüştü; elinin hafif bir dokunuşuyla dağıldı. İçinden bir sürü hamamböceği çıkarak ortalığa yayıldı. Onun bakımıyla ilgilenmedim, elbiselerini hiç gözden geçirmedim; belki de dikmediğim bir sökükten yemeye başladılar hamamböcekleri onu. Deliği büyüttüler sonunda. Eliyle elbisenin altını yokladı. Neyse iç çamaşırlarından öteye geçememişler. Derisi olduğu gibi duruyor. Teni çok sıcak sayılmaz ama kalbi yerindedir herhalde. Korkarak göğsünün sol yanına dokundu: İşte orada biliyorum. Başka türlü yaşayamazdım çünkü. (Çünkü'yü cümlenin başında söylemeliydim, şimdi kızacak. Evet, her an onun sözlerini düşünerek yaşadım, şimdi acaba ne der diye düşündüm.) Yalnız bu kadarı çürümüş. İyi. Şimdi onu nasıl inandırabilirim bütün bu süreyi onunla birlikte yaşadığıma? Onu unutmuş gibi yaşarken onu düşündüğüme? Anlamaz, görünüşe kapılır, anlamaz. Başkasına rastladığım için, bu yeni ilişkinin her şeyi unutturduğunu düşünür. Oysa her şeyi hatırlıyorum; tavan arasına çıktığı gün bu elbiseyi giydiğini bile. El fenerini ölünün üzerinde dolaştırdı: Örümcek ağlarının gerisinde sesli bir görünüşü var.

Yalnız ağların arasından elimi, onun kalbine götürdüğüm yer biraz karanlık. Rüya gibi bir resim. Birlikte hiç resim çektirmemiştik. Bir sürü şey gibi bunu da yapamadık nedense; bir türlü olmadı. Bir koşuşma, durmadan bir şeylerle uğraşma... Neden koşuyorduk, acelemiz neydi? Tavan arasına çıktığı güne kadar, bir şeyin arkasından hep başka bir şey yaptık, hiç durmadık, hiç tekrarlamadık. Sonra köşemde kaldım günlerce; ne yedim ne düşündüm. Sigara içtim durmadan. Evi yaşanmaz bir duruma getirdim sonunda. Bir savaş sonu kargaşalığı sardı her yanı. Düzen içinde yaşamayı bir bakıma sevdiğim halde, dayanılmaz bir pislik ve pasaklılık içinde çırpındım. Belki de böylece kendimi cezalandırmış oldum. Sokağa fırlamak, 'ona' gitmek için, öldürücü bir ümitsizliğe düşmek istedim. Kim bilir? Belki de, kendim için böyle kötü şeyler düşünmemi istersin diye söylüyorum bunları. Fakat senin öleceğini, kendini öldüreceğini hiç düşünmedim. Uzak bir yerde, hiç olmazsa görünüşte sakin bir yaşantı içinde olacağını hayal ettim senin.

Işığın altından kaçmaya çabalayan bir hamamböceği takıldı gözüne, kendine geldi. El feneriyle izledi böceği: Çirkin yaratık, yukarı çıkmaya çalışıyordu ağlara takılarak. Böceğin ayakları, elbiseyi parçalar diye korktu. Yıllar geçmişti, küçük bir dokunuşa dayanamazdı, kim bilir? İşte, boynundan yukarı doğru çıkıyor, yanağında biraz sendeledi: Sakalı biraz uzamış da ondan; zaten her gün tıraş olmayı sevmezdi. Yanaktan yukarı çıkan böcek, şakağa doğru gözden kayboldu. El fenerini oraya tutsam mı? Hayır. Korktu; fakat yarı karanlıkta kurşunun deliğini gördü. Titreyerek geri çekildiği sırada, aynı delikten çıktı hamamböceği: Bacaklarının arasında küçük, pürüzlü bir parça taşıyordu. Dehşete kapılarak feneri deliğin içine tuttu: Işınlar, kafatasının iç duvarlarında yansıdı. Eyvah! Böcekler beynini yemişlerdi, en yumuşak tarafını. Belki de hamamböceği son parçayı taşıyordu. Kendini tutamadı: "Seni çok mu yalnız bıraktılar sevgilim?" dedi. Aşağıdan, başka bir deliğin içinden sevgilisinin sesini duydu.

"Bir şey mi söyledin canım?"

Elini telaşla kitap sandığına soktu. "Hiç" diye karşılık verdi aceleyle. "Kendi kendime konuşuyordum."

[İktibas] Atları Özgür Bırakmak

Prof.Dr. İsenbike TOGAN'ın NTV Tarih dergisi Mart 2009 sayısında yayınlanmış bir yazısı... Aşağıdaki resmin üzerine tıklayarak tam boyutta görüntüleyebilirsiniz:

Ruknettin'in Kalbi İçin Kehanetler

RUKNETTİN’İN KALBİ İÇİN KEHANETLER

Ruknettin'in aynalarda ağladığı kadar var.

Bir mevsimin kıyısından tutarsan Ruknettin

Kurak ovalara yağmurlar yağar,

Ayak bileklerinden kavrarsan bir harfi,

Kalbin şiir olup vadilerini sular.

Senin de vadilerin vardır Ruknettin!

Kehanetler kurarsın, yağmalarsın kendini

Kurtarıp o yangında ilk önce kalbini

Niyedir, aynalarda azalır sesin.

Doktorum

Ben bu kalbimi sarınır örtünürüm

Kış gecelerinde o’nu yakar ısınırım

Üşürsem helak olacağımdan korkarım.

Doktorum

Gayya kuyusuna inmek istemem

Bana bir ip uzat, yağmurlar istemem

Aynaları kırarım, suretimi istemem

Mevsimler dönedursun, bu dünyayı istemem

Ben Allah'ı isterim.

Ben hep aynalardan geçerim doktor

Aynalar benden geçer.

Araf'tan bir sepet sarkıtırım aşağı,

Doluşur içine narin böcekler

Yaşamayı yeni öğrenmiş kelebekler

Üşüşür ben kalbimi sarkıtınca aşağı

Ben hep aynalardan geçerim doktor!

Günahları için ağlayan kim varsa

Kanatlarıyla okşar onu melekler

Hep böyle midir

Kalbin hep böyle yavaş mıdır Ruknettin?

Aynalar sana bir savaş mıdır Ruknettin?

Yarin dudaklarından trenler geçer de

Kalbinin istasyonunda durmaz mı

Sen hiç satrançta yenilmez misin

Atına binip hep gider misin

Bilmez misin, atından ayrı düşen bir vezir

Zehir gibi çoğaltır kanında yalnızlığı

Ve nihayet şahlar da aynalardan geçer

Bir sen mi kalırsın bu rüyada Ruknettin?

Herhalde hep böyledir,

Bu dünya sevenlere bir tuzaktır Ruknettin!

Buraya kalbinizi kuşatmaya geldiydik

Konuşmayı unuttuyduk, hal diliyle söylediydik.

Dua okuduyduk, yağmur dilediydik

Kalbinizi kuşatmaya geldiydik.

Hoşgeldiniz. Buyrun. İşte kalbim.

Adımı unuttuğum zamanlarda RUKNETTİN'im

Gövdesi ihlal edilmiş bir yetimim.

Şu kapıdan buyurun, az ilerisi kalbim.

Benim kalbim bir ıslahevidir doktor.

Yetim bir çocuk durmadan azarlanır içinde

Benim kalbim gövdesi ıslahevlerine çakılı bir kuştur

Uçmayı bilmeden ölür kenar otellerde

Kalbim ıslah olmaz bir kuştur doktor

Tıkanır, ölür metropollerde.

Bir çiçeği uyandırmak için mi

Söner bu ateşgâhlar

Kaldırmak için mi yeraltını

O derin uykusundan

Kurur bu göl

Ne var ve ne oluyor

Neden türkü söylüyor fesleğenler

Uzakta biri mi göründü

Biri İncil okurken düşüp bayıldı mı

Bir rüya mı gördü yalnız keşişler

Ne oldu?

Adım Ruknettin, tanışıyor olmalıyız

Bir çay ocağında ya da bir merdiven başında

Sunmuş olmalıyım kalbimi size

Bakın! demiş olmalıyım henüz avladım O'nu

İğvanın zehrini boşalttığı kuyularda.

Yalnız günah parlar zifiri karanlıkta

Ve kuyudan kuyuya bir yol yoktur

Bir avcı tüfeğini doğrulttuğunda

Ay gibi ışıdığında bir aşk

Bir mevsim yönünü şaşırdığında.

Hayret etmiş olmalısınız, kalbim

Hezarfen misali havalanınca.

Korkarım sevgili doktor,

bu mektuba kendimi üzerek başlayacağım

Çabuk büyüyen bir çocuk gibi,

Ceplerimin nerede olduğunu unutacağım önce

Ve mazi gizlenecek bir yer bulamayacak kendine.

Sonra bir menekşeyi teheccüde kaldırmayı unutacağım.

Unutacağım, hangi şehirde durursam yar beni karşılar.

Nerede ölürsem bahtıma idamlar çıkar

Gülümseyen bir Arap olacak yüzümün size bakan tarafı,

Terkedip gitmelerin ağırlaştığı bir güz olacak öte yarısı.

Alnımın dokunduğu yerden savaşlar artacak

Ve bahar giysilerine bürünmüş gelirken kıyamet

''gönüllü mağlupları olacak hayatın'' doktor.

Yarından korkan adam, Ruknettin böyle söyler.

Siz doktor, yazabilir misiniz bir gülü yeniden

Alıştırabilir misiniz baharı çürüyen toprağa

Kabaran yağmuru yeraltına

Ve bir aşkı ayrılığa

Yakıştırabilir misiniz doktor

Kanatlarında hüzün ve manolya taşıyan

Kuşlarla konuşabilir

Ve trampetimi geri verebilir misiniz bana?

Ah kalbin Moğolları ! size verecek ne kaldı

Bir kitap olup yandı da o

Külünden zehir kaldı

Bir hayal olup uçtu da

Gökte melekler bağırdı

''eve dön, eve dön!''

Döndüm ki; şehrin ağrıları üstüme kaldı

Bulvara uzanmış diskotek kızları/o melûl orospular/

Süpermarketler, bankalar

/yani toplu insan mezarları/

Üstüme kaldı.

Size ne denir ey kalbin istilacıları

Barbar denir,'bir hayal yıkan' denir.

Alın O'nu da götürün, bir kalbim kaldı.

Bir ilkokul atlasında gemilerim yandıydı

Ceneviz’den geliyordum, elimde mektuplarım vardı.

Elimde ölü bir kızın sağır saçları vardı

Bir mevsimin ortasında kalakaldıydım

Bakkaldan manavdan değil,

Ceneviz’den geliyordum doktor

O kızın saçlarından geliyordum

Yitirilmiş bir mahkemeden

Galiba kalbimden geliyordum.

Bir güle boyun eğdiren nedir

O aşk değilse

Nedir kalbe çıkartılan

Tutuklama emri,

Aşk değilse.

Âh, o sığınaklardan

Yitikleri toplayan

Ve düşlere vuran gemi

Nedir aşk değilse

Size kendimden bahsediyorum doktor

Biraz yağmur kimseyi incitmez.

İyi ruhların arasında dolaşan

Bir gölgeden söz ediyorum.

Acıdan çatlamış kalbi

Soğuğa dayanıklı kılan bir bilgiden

Terk edilmiş şizofrenleri

Kendine çeken vadiden

Keşişlerin hüznünden

Ve bir aşk yüzünden

Ayları karıştıran kişinin

Tababet-i ruhiyyesinden

Size kendimden bahsediyorum doktor

Ben kar yağarken ıslanmam.

Benim öbür adım rüzgar

Uğradığım orman

Değdiğim kalp uğuldar.

De ki bulunur elbet

İyi bir hal üzre kaybolan kişi

Kemal SAYAR